Zamki i pałace województwa śląskiego

Zamki i pałace województwa śląskiego

Zamki i pałace województwa śląskiego zachęcają do odkrywania kultury i sztuki regionu. Śląskie to naprawdę wyjątkowe miejsce na mapie Polski. Często wręcz zaskakujące swoimi zróżnicowanymi atrakcjami turystycznymi. Mamy tu doskonałą kuchnię i festiwale, które ją przybliżają, mamy rezerwaty przyrody, rozległe parki, ogrody i lasy, mamy nowoczesną architekturę, która niejednokrotnie doceniana była przez światowych znawców tematu, mamy zabytki techniki – nawet takie z listy UNESCO… I można by tak wymieniać i wymieniać. Ale jest jeszcze jedno… Możliwe, że będziecie najbardziej zaskoczeni. 

To wyjątkowe oblicze województwa śląskiego – związane z jego bardzo odległą, ale też nieco świeższą historią. Pamiętające czasy Piastów i XIX-wiecznych potentatów przemysłowych. To zamki, warownie, dwory, pałace i magnackie wille rozsiane po całym obszarze naszego województwa. O niektórych z nich pewnie słyszeliście nie raz, a niektórych może nie znacie. Najwyższa pora to zmienić! Jest ich sporo.

Muzeum Zamkowe w Pszczynie, fot. www.slaskie.travel T. Renk

Nie tylko Pszczyna

Przechadzała się romantycznymi alejkami parku, który otaczał jej elegancki pałac. W piękne, letnie dni zapewne podziwiała promienie słońca odbijające się od tafl i wody wypełniającej założone
tu stawy. Jednak nie przepadała zbytnio za tym miejscem. Dlaczego? Jeśli macie ochotę poznać historię słynnej księżnej Daisy (Marii Teresy Oliwii Cornwallis-West) – żony Jana Henryka Hochberga, to koniecznie udajcie się do Pszczyny i odwiedźcie tamtejsze założenie parkowe z zamkiem. Jest on jednym z piękniejszych i najlepiej wyposażonych w naszym kraju. Muzeum Zamkowe posiada ogromną kolekcję autentycznego wyposażenia wnętrz, które pamięta nie tylko czasy książąt von Pless, ale i wcześniejsze. Być może dowiecie się, że ta angielska księżniczka, której uroda nie miała sobie równych w całej Europie, wolała inną rezydencję. Położony całkiem niedaleko – w otoczeniu gęstych lasów i malowniczego jeziora – drewniany, z pruskim murem – myśliwski Zameczek w Promnicach. To tam było jej miejsce na ziemi.

Zamki i pałace województwa śląskiego to barwne i inspirujące, czasem wręcz zadziwiające historie bogatych rodów XVIII i XIX-wiecznych potentatów przemysłowych. To nie tylko losy Hochbergów ale też Promnitzów, Ballestremów i Donnersmarcków. Na przykład przedstawiciel siemianowickiej linii Donnersmarcków – hrabia Hugo II z Siemianowic postawił we wsi Brynek, znajdującej się niedaleko Tarnowskich Gór, pałac tak okazały i piękny, że mógłby wprawić w zakłopotanie niejednego europejskiego księcia żyjącego w poprzednich epokach. Wysokie wieże pałacu w Brynku przykryte cebulastymi hełmami wciąż zachwycają, podobnie jak otaczający posiadłość park, w którym mieści się dzisiaj ogród botaniczny. Z kolei linia bogumińska tego wpływowego rodu miała swój pałac w Chałupkach, które być może kojarzą się wam z przejściem granicznym. Pięknie dziś odrestaurowany i otoczony zadbanym parkiem obiekt, w którym mieści się hotel i restauracja, należał pierwotnie do Hohenzollernów, potem do wspomnianych Donnersmarckow, a na końcu do rodziny słynnych bankierów Rothschildów. Prawda, że te historie są fascynujące?



Muzeum Zamkowe w Pszczynie, fot. www.slaskie.travel T. Renk



Pałac w Brynku, www.slaskie.travel T. Renk

Pałac w Chałupkach, www.slaskie.travel T. Renk

Zamków i pałaców od zatrzęsienia

Kraina Górnej Odry, bo tak nazywa się turystyczny obszar blisko granic z Czeską Republiką, w którym leżą wspomniane Chałupki (w nich pałac), obfituje w zamki i pałace, które warto odwiedzić. To między innymi Zamek w Tworkowie, Pałac w Pogrzebieniu, Pałac we wsi Borynia, ale też Zamek w Raciborzu i Pocysterski Zespół Klasztorno-Pałacowy w Rudach. I tu warto się na chwilę zatrzymać, bo obok tak ważnych zabytków nie można przejść obojętnie. Zamek Piastowski w Raciborzu, który wyróżnia się pięknym dziedzińcem, przyciąga turystów przede wszystkim z jednego powodu. Na terenie kompleksu zamkowego znajduje się cenna kaplica św. Tomasza Becketa z Canterbury, której historia sięga XIII wieku. Nazywa się ją czasem perłą śląskiego gotyku.

Pocysterski Zespół Klasztorno-Pałacowy w Rudach to natomiast historia, której nie sposób opowiedzieć ot tak – na szybko, bo to nie tylko dzieje działających na tych terenach cystersów ale też rodu Hohenlohe-Waldenburg-Schillingfürst. Dlatego wizyta tu powinna potrwać trochę dłużej niż tylko kilka godzin. Rozległy park w stylu angielskim zachęca do spacerów, a założony przez cystersów zespół klasztorno-pałacowy z barokowym kościołem zachwyca za każdym razem tak samo. Wokół zaś ciągnące się kilometrami lasy (Park Krajobrazowy Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich). Skoro w tych zielonych płucach województwa znajduje się tyle ciekawych obiektów pałacowych, to rekomendujemy wycieczkę wiosną – by cieszyć się np. kwitnącymi rododendronami
w przypałacowych parkach.



Zamek w Tworkowie, fot. M. Giba - Kraina Górnej Odry



Zamek w Tworkowie, fot. M. Giba - Kraina Górnej Odry

Zespół Klasztorno-Pałacowy w Rudach, fot. M. Giba - Kraina Górnej Odry

Z najstarszych dziejów Śląska

Pisząc o Zamku Piastowskim w Raciborzu, nie sposób nie wspomnieć o innym – także należącym do Piastów ale położonym na południu województwa śląskiego. Mowa o Cieszynie i Wzgórzu Zamkowym, na którym pierwotnie istniał gród, a potem wzniesiono zamek. Pozostałością po nim jest gotycka Wieża Piastowska, na której znajduje się dziś taras widokowy, obok zaś dostrzeżemy jeden z najważniejszych obiektów historycznych w całym kraju – to XII – wieczna romańska Rotunda pełniąca funkcję zamkowej kaplicy. Pewnie wiecie o jaką chodzi – jeśli nie, to spójrzcie na rewers banknotu o nominale 20 zł. W Polsce nie mamy zbyt wiele romańskich pamiątek, więc tym bardziej jesteśmy dumni, że jedna z nich znajduje się właśnie w Śląskim.

Jeśli macie ochotę na odwiedzenie jeszcze innych ciekawych zamków, których historia sięga średniowiecza, to koniecznie udajcie się do Toszka, gdzie znajduje się ładnie odrestaurowany zamek (siedziba Centrum Kultury "Zamek w Toszku") – pierwotnie należący do książąt raciborsko-opolskich, do Siewierza, gdzie na opłotkach starego miasta zachował się zamek książęcy z XIV/XV wieku (potem siedziba biskupów krakowskich) albo do Będzina. Miasto posiada jeden z najpiękniej położonych zamków średniowiecznych w Polsce. W zamku w Będzinie mieści się obecnie filia Muzeum Zagłębia. Wznoszący się nad charakterystycznym skrzyżowaniem zwanym „nerką” to jeden z niewielu zamków i pałaców województwa śląskiego znajdujących się na terenie Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii.

Rotunda św. Mikołaja, Wzgórze Zamkowe w Cieszynie, fot. www.slaskie.travel Open Group



Zamek w Toszku, fot. CK Zamek w Toszku

Jedyny taki – Szlak Orlich Gniazd 

No właśnie jest przecież jeszcze w Śląskim pamiętająca czasy Kazimierza Wielkiego sieć zamków, strażnic i warowni zakładanych na wapiennych wzniesieniach Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Ich celem była obrona kraju przed atakami nieprzyjaciół z zewnątrz. Tworzą jedyny w swoim rodzaju Szlak Orlich Gniazd będący wspaniałą atrakcją dla miłośników historii, fascynatów legend i rycerskich opowieści oraz wrażliwych na piękno otaczającej przyrody turystów. Szlak biegnie przez obszar dwóch województw (śląskiego i małopolskiego) – ma swój początek w Częstochowie, a koniec w Krakowie (albo na odwrót). Jednym z piękniejszych i najbardziej znanych obiektów w „śląskiej części” szlaku są XIV-wieczne ruiny Zamku Ogrodzieniec w Podzamczu, gdzie kręcone były sceny do słynnego do słynnego „netflixowego” serialu „Wiedźmin” na podstawie książek Andrzeja Sapkowskiego. Ale warto odwiedzić też inne, w tym: ruiny zamku w Olsztynie oraz w zamku Pilcza w Smoleniu, odrestaurowany zamek w Bobolicach i ruiny bliźniaczej warowni w Mirowie. Przy okazji poznać kilka legend, a może nawet spotkać Białą Damę?



Zamek Ogrodzieniec w Podzamczu, fot. www.slaskie.travel T. Renk



Zamek Olsztyn, fot. www.slaskie.travel T. Renk

Zamek w Bobolicach, fot. www.slaskie.travel T. Renk

Wieszcz narodowy, Zespół „Śląsk” i prezydent

Najsłynniejszym śląskim zespołem jest bez wątpienia Zespół Pieśni i i Tańca „Śląsk” im. Stanisława Hadyny – nasza duma i wspaniały ambasador kultury województwa śląskiego w Polsce i poza nią. A czy wiecie, że główna siedziba, założonego przez profesora Stanisława Hadynę zespołu, mieści się w zabytkowym pałacu? Konkretnie zaś w dawnym pałacu rycerskiego rodu Kochcickich w Koszęcinie. Wspaniale odbudowany w klasycystycznym stylu, otoczony parkiem jest doskonałym miejscem na odpoczynek. Organizowane są tu także różne wydarzenia kulturalne, a wewnątrz znajduje się Śląskie Centrum Edukacji Regionalnej. Przez kilka miesięcy 1857 r. po wytwornych wnętrzach innego już pałacu i okolicznych dziewiczych jeszcze lasach, przechadzał się nasz wieszcz narodowy, wielki poeta polskiego romantyzmu – Zygmunt Krasiński. Pałac w Złotym Potoku należał wówczas do jego ojca Wincentego Krasińskiego. Choć dziś stoi pusty, to o losach Krasińskich, a być może i wcześniejszych, a na pewno kolejnych właścicielach założenia pałacowo-parkowego czyli Raczyńskich, szepczą tutejsze stawy, drzewa i rzeka Wiercica. Wiele do opowiedzenia miałyby zapewne zabytkowe klony tworzące uroczą aleję nieopodal pałacu. Po historyczne konkrety natomiast należy udać się do bielonego dworku, w którym utworzono Muzeum Regionalne im. Zygmunta
Krasińskiego, które także wchodzi w skład opisywanego kompleksu.

No i jeszcze jedno zaskoczenie! W województwie śląskim, a konkretnie w beskidzkiej miejscowości Wisła znajduje się Rezydencja Prezydenta RP Zamek w Wiśle. Nie jest to jednak obiekt bardzo leciwy. Wybudowano go w XX wieku, więc jego architektura bardzo odbiega od tych zaprezentowanych wcześniej. Jest perełką modernizmu i art deco, a funkcję prezydenckiej rezydencji letniej pełni od czasów Ignacego Mościckiego.

Pałac w Koszęcinie, fot. Ireneusz Dorożański, arch. Zespołu Pieśni i Tańca "Śląsk"

Pałac Raczyńskich w Złotym Potoku, fot. www.slaskie.travel T. Renk



Rezydencja Prezydenta RP w Wiśle, fot. www.slaskie.travel T. Renk

Zamki z górami w tle

Zamki i pałace województwa śląskiego znajdują się także w Beskidach. Pozostajemy w górskich klimatach, choć już nie w Wiśle, a w Żywcu oraz Bielsku-Białej, ponieważ także tutaj odnajdziemy obiekty idealnie pasujące do naszego zestawienia. W tej pierwszej miejscowości – w Żywcu mieści się okazały XV-wieczny Zamek Komorowskich (siedziba Muzeum Miejskiego), który został rozbudowany w późniejszym czasie na modłę renesansową, potem barokową, by w końcu przybrać neogotyckiego sznytu. Związana jest z nim ciekawa historia Mikołaja Komorowskiego, który trudnił się między innymi…biciem fałszywych monet. Drugim – zamek w Bielsku Białej – także siedziba muzeum, którego losy związane były między innymi z rodem Sułkowskich. I tu znów frapująca historia – jeden z właścicieli zamku tj. Aleksander Józef Sułkowski, był nieślubnym synem elektora saskiego i króla polskiego – Augusta Mocnego. Przyglądając się bryle zamku trudno dziś dostrzec ślady średniowiecznej warowni jaką pierwotnie bielski zamek stanowił. Takie informacje odnajdziemy zwiedzając poszczególne ekspozycje Muzeum w Bielsku-Białej.

Zamek Komorowskich w Żywcu, fot. www.slaskie.travel Open Group



Zamek książąt Sułkowskich w Bielsku-Białej, fot. R. Hryciow

W centrum dużych miast

Na koniec zapraszamy jeszcze do dużego miasta. Do Gliwic. Choć jego stare miasto posiada średniowieczny Zamek Piastowski (zachowany w południowej części), to jednak nie on będzie obiektem naszego zainteresowania. Przynajmniej nie tym razem. Będzie nim za to Willa Caro, która podobnie zresztą jak Zamek Piastowski, jest filią Muzeum Miejskiego w Gliwicach. Nazwę swą wzięła od nazwiska wrocławskiego przemysłowca żydowskiego pochodzenia – Oscara Caro. I to właśnie tutaj mamy okazję zobaczyć na własne oczy jak wyglądał dom, a właściwie rezydencja XIX-wiecznego magnata przemysłowego. O tym, że często byli to odznaczający się nie tylko bogactwem, ale też niebywałym gustem ludzie, przekonać się możemy także we wnętrzach m.in. znajdującego się w Sosnowcu Pałacu Dietla oraz innych okazałych rezydencjach takich jak Pałac Schoena czy Zamek Sielecki. W sąsiedniej Dąbrowie Górniczej stoi natomiast dumny Pałac Kultury Zagłębia, wybudowany w latach 50-tych XX wieku. Ale jak możecie domyśleć się po jego metryce – jest to temat na zupełnie inną, architektoniczną opowieść…



Willa Caro w Gliwicach, fot. www.slaskie.travel T. Renk

Pałac Dietla w Sosnowcu, fot. www.slaskie.travel T. Renk



Pałac Schoena w Sosnowcu, fot. www.slaskie.travel T. Renk